رنگ ادرار و بوی آن نشانه چه بیماری هایی است

ادرار چیست پس از این که با کلمه ادار و اهمیت آن در بدن آشنا شدید می توانید به راحتی با تغییر رنگ ادرارتان به بسیاری از بیماریهای درون خودتان پی

ادرار چیست؟

پس از این که با کلمه ادار و اهمیت آن در بدن آشنا شدید می توانید به راحتی با تغییر رنگ ادرارتان به بسیاری از بیماریهای درون خودتان پی ببرید.

La couleur de l’urine et son odeur sont des signes de maladies

ادرار Urine یا گمیز یا میز یا در اصطلاح عامیانه، شاش، یا در زبان کودکانه جیش، مایعی است که توسط نفرون در کلیه‌ها تولید و از طریق میزراه از بدن دفع می‌شود.

فراوان‌ترین ماده آلی ادرار اوره است (اوره یک اسید ضعیف است اما در ادرار به دلیل وجود هیدروژن کربنات ادرار تقریباً خنثی است) و پی‌اچ آن برای فرد طبیعی نزدیک به هفت است، اما در میان انسان‌ها از  4/4تا 8 متغیر است.

ادرار فرد سالم سمّی نیست. اما شامل ترکیباتی است که توسط بدن به عنوان مواد نامطلوب حذف شده‌است و می‌تواند محرک و سوزانندهٔ پوست و چشم باشد. طی فرایندی، می‌توان آب آشامیدنی از ادرار استخراج کرد.

ادرار عمدتاً آب و حاوی نمک‌های معدنی و در حدود 2٪ اوره است، که در کبد به منظور حذف آمونیاک که ماده‌ای بسیار سمّی است، تولید می‌شود. اوره دارای سمّیّت بسیار پایین است.

آب: 96٪

اوره: 2٪ نمک و یونها دیگر: 2٪ رنگ ادرار به‌طور معمول از بی‌رنگ تا زرد متغیر است. رنگ زرد به وسیلهٔ یوروبیلین‌ها ایجاد می‌شود. رنگ زرد ادرار به دلیل وجود بیلی روبین است که از تخریب گلبول‌های قرمز پدید می‌آید.

اگر فرد دچار کم‌آبی باشد، ادرار کمتر (شاید کمتر از 1لیتر در هر روز)، و همچنین غلیظتر خواهد شد. اگر فرد آب زیادی بنوشد، ادرار بیشتر (شاید به اندازهٔ دو لیتر در روز) و همچنین رقیق‌تر خواهد شد. ادرار باعث می‌شود که بدن از موارد زیر خلاص شود:

1 آب اضافی در بدن

2 الکترولیت‌های اضافی (نمک)

3 اوره (بیشتر توسط بدن مورد نیاز نیست)

4 مواد مخدر

5 سموم (سموم در بدن) (توجه داشته باشید که سموم به‌طورکلی توسط کبد برداشته می‌شود. بسیاری از آثار تشریح می‌گویند که برخی مواد سمّی در ادرار دفع می‌شود، اما نمی‌گویند اینها چه سمومی هستند).

6 داروها ادرار اصلی‌ترین عامل هم ایستای است.

رنگ ادرار شما زرد کمرنگ, نارنجی, قرمز, سبز و یا شفاف است؟

رنگ ادرار رازهایی از وضعیت درونتان را فاش میکند. رنگهای مختلف ادرار میتواند انواع وضعیتها از بی آبی گرفته تا بیماری را به شما نشان دهد بنابراین از این به بعد توجه بیشتری به آن نشان دهید تا از وضعیت سلامتی خود با خبر شوید.

دکتر جراح اورولوژی هاوارد ایوانز از موسسه اورولوژی و بخش اورولوژی دانشگاه آلبرتا با ما همراه میشود تا درباره رنگ ادرار بیشتر بدانیم:

ادرار کاملا شفاف

ممکن است تصور کنید شفاف بودن ادرار ویژگی خوبی است اما دکتر ایوانز میگوید گاهی شفافیت ادرار میتواند نشانه مصرف بیش از حد مایعات باشد که این خوب نیست. او میگوید:

“در صورتی که ادرار واقعا مانند آب شفاف باشد به معنی مصرف بیش از حد مایعات است اما به ندرت چنین اتفاقی رخ میدهد. معمولا بدن همه ما دچار کم آبی و دهیدراته(از بین رفتن آب بدن) میشود.

دکتر ایوانز میگوید در واقع بسیاری از افرادی که مایعات بیش از حد در بدنشان دارند، دچار وسواس هستند و این ویژگی میتواند مسئله ساز باشد.

خطر آن این است که میزان سدیم بدن که باید در سطح مشخصی قرار داشته باشد، افت میکند و افت بیش از حد سدیم میتواند خطرناک باشد. کلیه ها برای حفظ سدیم به میزان متعادل و مشخص تلاش میکنند اما اگر شما آب بیش از حد مصرف کنید، کلیه ها شروع به دفع الکترولیتها میکنند و سدیم نیز یکی از این مواد دفعی است.

دکتر ایوانز میگوید مصرف چهار تا پنج لیتر آب در روز بیش از حد در نظر گرفته میشود اما در واقع برای این که آب بدنتان بیش از حد باشد باید بدون وقفه دائم در نوشیدن باشید تا این حجم آب را در یک روز تمام کنید.

ادرار زرد کمرنگ

رنگ ادرار

بهترین رنگ ادرار زرد روشن (کمرنگ) است. ادرار از آب، اوره، کلرید سدیم، کلرید پتاسیم، فسفات، اسید اوریک، نمکهای آلی و مشتقی از صفرا به نام اوروبیلین می باشد که هنگامی که همه این عناصر در حد تعادل در ادرار وجود داشته باشند باعث رنگ زرد روشن در ادرار میشوند.

ادرار در حالت طبیعی در ابتدای صبح تیره تر و غلیظتر است چون معمولا در طول خواب چیزی ننوشیده اید اما باید در طی روز رنگ آن روشن شود.

ادرار نارنجی مایل به قهوه ای

در صورتی که ادرار شما تیره و مایل به قهوه ای باشد، بدنتان بی آب است اما به راحتی میتوان این وضعیت را اصلاح کرد. اگر چه در صورتی که در مصرف ریواس یا باقلا زیاده روی کرده باشید نیز ممکن است رنگ ادرارتان تیره شود که در این حالت نیز به راحتی برطرف میشود.

همچنین ادرار نارنجی رنگ میتواند نشانه بی آبی بدن و یا رنگ غذای مصرف شده باشد.برخی از ویتامینها مانند ب کمپلکس و ویتامین ث میتوانند باعث تغییر رنگ ادرار به زرد تیره شوند.

توصیه: در صورتی که مصرف مایعات رنگ ادرارتان را به زرد روشن تغییر نداد ممکن است دچار مشکلات مجاری صفرا یا کبد باشید به خصوص اگر فاکتورهای مرتبط دیگر مانند کمرنگ بودن مدفوع و زردی چشم و پوست را نیز تجربه میکنید که در این حالت اکیدا توصیه میشود به پزشک مراجعه نمایید.

ادرار قرمز صورتی

رنگ ادرار

در حالت طبیعی تنها در صورتی که مقدار زیادی چغندر پخته (لبو) مصرف کرده اید، ممکن است ادرارتان قرمز یا صورتی رنگ شود. اغلب صورتی یا قرمز بودن ادرار به معنی وجود خون در ادرار است که میتواند نشان دهنده مشکلات احتمالی خوش خیم و یا بدخیم در بدن باشد. عفونت دستگاه ادراری، سنگ کلیه یا مثانه، بیماری کلیه و سرطان مثانه، کلیه و یا پروستات از جمله احتمالات مطرح است به خصوص اکر خونریزی بدون درد باشد نشانه وضعیتی جدی است.

دکتر ایوانز میگوید دونده های مسافتهای طولانی و ورزشهای شدید ممکن است صورتی شدن ادرار را تجربه کنند که علت آن تجزیه عضلات است اما این وضعیت نامتداول می باشد.

ادرار آبی یا سبز

اگر ادرار قرمز, زنگ خطر را به صدا در می آورد، آبی یا سبز بودن ادرار نشانه چه میتواند باشد؟

یک احتمال این است که نشانه بیماری نادری به نام Porphyriaپورفیری(گروهی از اختلالات نادر ارثی (یا اکتسابی) هستند که مشخصه آنها تولید و دفع بیش از حد پورفیرین‌ها است. در این بیماری مشکل در نقص آنزیمهای چرخه بیوسنتز هم است.) باشد اما خوشبختانه این وضعیت بسیار نادر است.

معمولا رنگ سبز یا آبی ادرار به خاطر چیزی است که مصرف کرده اید مانند برخی داروها یا رنگهای غذایی که جذب نشده و از طریق دستگاه گوارش دفع میشوند. در صورتی که هیچ یک از این موارد صادق نیست به پزشک مراجعه کنید تا ببینید علت تغییر رنگ ادرارتان چیست؟

ادرار سفید شیری

بیشتر افراد هنگامی که رنگ ادرارشان سفید شیری میشود بلافاصله به عفونت شک میبرند اما متداولترین علت آن وجود فسفاتها در ادرار است. این وضعیت در صورتی که علائم دیگری مانند درد، خون یا تکرر ادرار نداشته باشید بی خطر است.

گاهی اوقات ممکن است این وضعیت نشانه مشکلات کبدی باشد به این معنی که فسفات از کلیه های شما دفع میشود در حالی که باید وارد جریان خون شما شود. اگر ادرار سفید شیری دارید و با نوشیدن مقدار زیادی آب این حالت برطرف میشود جای نگرانی وجود ندارد، مقداری فسفات یا عنصر دیگر در خون داشته اید که باعث تغییر رنگ ادرارتان شده است.

ادرار کف دار

معمولا کف در ادرار به واسطه شدت جریان ادرار ایجاد میشود، همچنین ممکن است نشانه وجود پروتئین در ادرار باشد که نشانه مشکلات کلیه است. دکتر ایوانز میگوید: “کف روی ادرار میتواند نشانه مقدار زیادی پروتئین باشد که در افراد مبتلا به بیماریهای کلیه بسیار شایع است.”

در حالت عادی نباید هیچ پروتئینی در ادرار وجود داشته باشد چون کلیه ها آن را فیلتر میکنند اما اگر منافذ کلیه درشت تر از پروتئینهای بزرگ باشند و بنابراین کلیه به درستی ادرار را فیلتر نکند، پروتئینها وارد ادرار میشوند که معنی آن وجود مشکل در کلیه است. در صورتی که کف ادرار حاصل از شدت زیاد آن نیست، به پزشک مراجعه کنید.

بوی ادرار نشانه ی چه بیماری است؟

کلیه ها

بوی ادرار معمولا نشانه اشکالی در بدن نیست و بیشتر نشان دهنده داروها یا غذاهایی است که مصرف کرده اید. دکتر ایوانز میگوید: ادرار مارچوبه ای یک وضعیت ژنتیکی است.

برخی افراد ژنی دارند که اگر مارچوبه مصرف کنند، اولین ادرار پس از آن بوی بسیار عجیبی میدهد. همچنین ادرار با غلظت بالا، بوی شدیدتری دارد. به یاد داشته باشید بیشتر عفونتهای ادراری بوی چندان بدی نمیدهند.

نتیجه

دکتر ایوانز میگوید اگر تغییری در رنگ ادرار خود مشاهده کردید، آب بیشتری بنوشید تا ببنید چند ساعت بعد چه اتفاقی می افتد. اگر وضعیت بهتر شد احتمال مشکل خاصی نداشتید و فقط دچار کم آبی بوده اید.

حجم طبیعی ادرار حدود دو لیتر در روز است (چهار تا پنج بار دفع ادرار) چون باید دو لیتر مایعات در روز بنوشید. بهتر است عمده این مایعات آب تصفیه شده و خالص باشد.

65 درصد از بدن ما از آب تشکیل شده است. آب برای حفظ عملکردهای حیاتی بدن لازم است. اگر آب گوارا به مقدار کافی در دسترس ندارید مقداری آب لیمو در آن بریزید. در واقع آب بهترین نوشیدنی است چون بدن را سالم نگه میدارد. هنگامی که بدن آب کافی داشته باشد احساس شادابی و سلامتی و انرژی دارید و پوستتان نیز بهتر و شادابتر میشود.

دیگر علائمی که ممکن است در ادرار مشاهده کنید

1. خون در ادرار

اگر در ادرار خود خون مشاهده کردید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. خون در ادرار گاهی می‌تواند به دلیل برخی عوامل بی خطر باشد، از جمله سخت ورزش کردن یا مصرف برخی داروها. گاهی نیز خون در ادرار نشان دهنده وجود یک شرایط جدی است، مانند بیماری کلیوی، بزرگ شدن پروستات، سرطان مثانه یا کم خونی سلول داسی شکل* sickle cell anemia.

*کم خونی سلول داسی شکل sickle cell anemia:

یک بیماری ژنتیکی و یک اختلال خونی است که با هموگلوبین معیوب شناخته می‌شود. هموگلوبین طبیعی صاف و گرد است و به سلول اجازه عبور آسان از مویرگ‌های خونی را می‌دهد. سلول‌های هموگلوبین سلول داسی سفت و به شکل داس می‌باشند.

این مولکول‌های هموگلوبین تمایل دارند به شکل خوشه‌ای و در کنار یکدیگر قرار گیرند، بنابراین به راحتی از مویرگ‌های خونی عبور نمی‌کنند. این خوشه‌ها منجر به توقف جریان خون حمل‌کننده اکسیژن می‌گردند.

2. تغییر رنگ ادرار

برخی غذا‌ها و دارو‌ها می‌توانند رنگ ادرار را تغییر دهند، به عنوان مثال لبو باعث قرمز یا قهوه‌ای شدن ادرار می‌شود، مارچوبه باعث سبز شدن و هویج باعث نارنجی شدن ادرار می‌شود. برخی آنتی اسید‌ها سایه آبی رنگ به ادرار می‌دهند و برخی دارو‌های شیمی درمانی نیز باعث نارنجی شدن ادرار می‌شوند.

گاهی رنگ غیر طبیعی ادرار می‌تواند نشانه وجود مشکل سلامتی باشد. اگر ادرار شما به طور ناگهانی تغییر رنگ داد و در مورد علت آن مطمئن نیستید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

3. تغییر بوی ادرار

غذاها، ویتامین‌ها و دارو‌ها همه عواملی هستند که می‌توانند بوی ادرار را تغییر دهند. به عنوان مثال مارچوبه در برخی افراد باعث می‌شو ادرار بویی شبیه به آمونیاک داشته باشد. به علاوه اگر آب کافی ننوشید یا مکمل‌های ویتامین B۶ مصرف کنید، ادرار شما بوی تندتری خواهد داشت.

برخی شرایط سلامتی و بیماری‌ها نیز باعث تغییر بوی ادرار می‌شوند. دیابت، عفونت مثانه، عفونت کلیه و نارسایی کبد عوامل مهمی هستند که باعث تغییر بوی ادرار می‌شوند؛ بنابراین اگر تغییر بو در ادرار خود مشاهده کردید که همچنان ادامه دارد، به پزشک مراجعه کنید.

4. عفونت مجاری ادرار

اگر به عفونت مجاری ادرار مبتلا باشید، ادرار شما قرمز یا مایل به قهوه‌ای استو یا اینکه دارای لکه‌های قرمز است. به علاوه عفونت ادرار ممکن است باعث سبز یا ابری شدن و ایجاد بوی شدید ادرار شود.

عفونت مجاری ادرار معمولا به این دلیل رخ می‌دهدد که باکتری وارد مثانه یا مجاری ادرار شده است. مجاری ادرار لوله‌ای است که ادرار را از بدن به بیرون انتقال می‌دهد. با آزمایش کردن نمونه‌ای از ادرار می‌توان عفونت را تشخیص داد. عفونت ادرار با آنتی بیوتیک قابل درمان خواهد بود.

5. هایپرگلیسمی Hyperglycemia یا افزایش قند خون

این شرایط زمانی رخ می‌دهد که قند (گلوکز) به میزان خیلی زیادی در خون افزایش پیدا می‌کند. این عارضه با مشاهده ادرار مشخص نمی‌شود، اما پزشک با آزمایش کردن نمونه‌ای از آن مشکل قند خون را تشخیص می‌دهد. هایپرگلیسمی می‌تواند نشانه‌ای از بیماری دیابت باشد که منجر به بیماری قلبی، سکته مغزی، بیماری کلیوی، نابینایی و دیگر مشکلات می‌شود.

6. دیابت و ادرار

اگر پزشک فکر کند که به دیابت مبتلا هستید، خون و ادرار شما را مورد آزمایش قرار خواهد داد تا عواملی به نام کتون ketone را در خون و ادرار بررسی کند. زمانی که بدن از چربی به جای قند برای تولید انرژی استفاده می‌کند، کتون تولید می‌کند. در زمان ابتلا به دیابت آنطور که باید بدن نمی‌تواند از قند برای تولید انرژی استفاده کند.

7. کم آب شدن بدن

اگر ادرار شما تیره شده و تعداد دفعاتی که به دستشویی می‌روید به اندازه معمول نیست، به این معناست که در بدن خود آب کافی ندارید. به علاوه ممکن است احساس تهوع، خستگی یا گیجی داشته باشید. در این شرایط برای بررسی میزان آب موجود در ادرار، آزمایش ادرار انجام خواهید داد.

8. تغییر ادرار در بارداری

یک نوار شیمیایی که از داروخانه تهیه می‌کنید، می‌تواند ادرار خانم‌ها را بررسی کرده و وجود هورمونی را مشخص کند که تنها در صورت باردار بودن یک خانم در ادرار وجود خواهد داشت. این هورمون گونادوتروپین کوریونی human chorionic gonadotropin یا hCG نامیده می‌شود. نتایج ۵ تا ۱۰ روز پس از به تعویق افتادن پریود مشخص می‌شود.

9. ادرار در بیماری کلیوی دیابتی

وجود کف در ادرار به این معناست که پروتئین بیشتری در ادرار وجود دارد. کف در ادرار اغلب اولین نشانه این بیماری است که منجر به بروز نارسایی کلیه می‌شود.

دفع پروتئین با ادرار رگ‌های خونی کوچک کلیه را آسیب می‌زند. این آسیب باعث می‌شود بدن میزان آب، نمک و مواد زائد بیشتری را در خون نگه دارد. پزشک ادرار را برای بررسی پروتئینی به نام آلبومین مورد آزمایش قرار می‌دهد.

10. گلومرولونفریت Glomerulonephritis

خون یا کف در ادرار می‌تواند نشانه گلومرولونفریت باشد. به علاوه این بیماری باعث التهاب صورت یا مچ پا، گرفتگی عضلات یا خارش پوست می‌شود. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که فیلتر‌های کوچک در یکی از کلیه‌ها ملتهب می‌شوند.

این امر نجر به تجمع مایعات و مواد زائد در بدن شده و پیامد‌هایی مانند فشار خون بالا یا نارسایی کلیه را در پی خواهد داشت. مشکلات زیادی باعث بروز گلومرولونفریت می‌شوند، از جمله دیابت، عفونت یا بیماری خود ایمنی.

11. ادرار و بیماری واسکولیت Vasculitis

12. انسداد مسیر ادرار

اگر برای دفع ادرار زیاد دستشویی نمی‌روید یا زمانی که به دستشویی می‌روید ادرار زیادی دفع نمی‌کنید، به این معناست که چیزی مانع دفع ادرار از بدن می‌شود. به علاوه ممکن است در ادرار خود خون مشاهده کنید یا رنگ آن کدر باشد.

عواملی مانند بزرگ شدن پروستات، سنگ کلیه، سرطان مثانه یا لخته خون شرایطی هستند که باعث انسداد مسیر ادراری می‌شوند.

La couleur de l’urine et son odeur sont des signes de maladies

13. سنگ کلیه

اگر پزشک فکر کند دچار سنگ کلیه هستید – سنگ کلیه یعنی انسداد لوله‌های ادرار به وسیله سنگ‌های کوچکی که به وسیله برخی مواد معدنی ایجاد شده اند – میزان کلسیم و برخی اسید‌ها را در ادرار مورد بررسی قرار خواهد داد. این آزمایش‌ها می‌تواند مشکلات موجود در روده کوچک، غدد پاراتیروئید یا کلیه‌ها را نیز شناسایی کند.

14. لوپوس Lupus

بیماری لوپوس زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بخشی از بدن حمله می‌کند. اگر لوپوس روی کلیه‌ها تاثیر بگذارد، باعث ایجاد خون یا کف در ادرار می‌شود. درمانی برای این عارضه وجود ندارد و پزشک‌ها در مورد علت دقیق این بیماری که بیشتر خانم‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد مطمئن نیستند.

15. مشکلات کبدی یا کیسه صفرا

اگر رنگ ادرار خیلی تیره باشد، مشکلی در یکی از اندام‌های داخلی به وجود آمده است. مصرف بیش از حد یک دارو، مانند استامینوفن منجر به بروز مشکل می‌شود. سرطان، سنگی که مسیر کیسه صفرا را مسدود کرده باشد، ویروس‌هایی مانند هپاتیت C.

سایر بیماری‌ها نیز باعث تیره شدن ادرار می‌شوند. این مشکلات باعث می‌شوند بدن مایع زرد رنگی به نام بیلی روبین تولید کند که باعث تیرگی ادرار می‌شود. به علاوه این مایع می‌تواند از کبد خارج شده و وارد خون شود و باعث زردی پوست و چشم‌ها شود. آزمایش خون و ادرار می‌توانند سطح بیلی روبین خون را اندازه بگیرند.

علم پزشکی و پیشرفت های قابل توجه آن شناخت بسیاری از بیماری ها را با توجه به علائم فیزیکی هر شخص آسان کرده است! که به سرعت می توان درمان آن را شروع کرد. 

همه ما می توانیم با کمی تغییر صحیح در سبک زندگی همیشه از سلامتی و شادابی برخوردار باشیم.

تشخیص بیماری ها با رنگ مدفوع

علت ادرار همراه با درد

روش های نمونه گیری ادرار